Noordwest bouwt Alkmaar

Noordwest Ziekenhuisgroep gaat voor gefaseerde vernieuwbouw op haar locatie in Alkmaar. Deze vernieuwbouw is nodig om de inwoners van Noordwest Nederland ook in de toekomst hoogwaardige, veilige en vernieuwende zorg te kunnen bieden. Hiervoor zijn gebouwen nodig die zorgvernieuwing faciliteren, compacter, flexibeler en duurzaam zijn. 

Gefaseerd bouwen
Eerste fase 
In de eerste fase gaat het (voornamelijk) om de nieuwbouw van de zogenoemde acute as. De bouw van deze fase start naar verwachting begin 2020 en gaat enkele jaren duren. Onderdelen van de eerste fase zijn: 

• de operatiekamers (complexe zorg) 
• spoedplein met onder andere spoedeisende hulp (SEH) 
• intensive care 
• verpleegafdelingen complexe zorg 

Tijdens deze fase wordt ook (direct onder het gebouw) de ondergrondse parkeergarage aangelegd en Huize Westerlicht gerenoveerd. In het voormalige verzorgingshuis worden kantoorfuncties en de Noordwest Academie ondergebracht. 

Tweede en derde fase 
Er volgt hierna nog een tweede fase (rond 2031 gereed) en een derde fase (uitvoering n.t.b.). Op dit moment is nog niet duidelijk welke van onderstaande onderdelen van het ziekenhuis precies in fase 2 en fase 3 worden meegenomen: 

• kliniek (algemene verpleging) 
• operatiekamers (planbare zorg) 
• diagnostiek en poliklinieken 
• dagbehandeling 
• kantoor- en onderwijsfuncties (tweede gedeelte) 

Voordat de bouwwerkzaamheden beginnen worden er voorbereidingen getroffen. Vijf onderwerpen spelen een belangrijke rol: 

• ruimte maken 
• vergunningen 
• financiering 
• parkeren 
• ontwerp 

Ruimte maken
Om plaats te maken voor de eerste fase van de nieuwbouw moest een gedeelte van het ziekenhuis worden gesloopt. De afdelingen die in dit gedeelte van het ziekenhuis zaten, werden in 2019 elders in het gebouw ondergebracht. Komt u voor een afspraak? Bij de aanmeldzuilen ontvangt u altijd het juiste, nieuwe huisnummer. De gastvrouwen en -heren adviseren graag over de route.

Vergunningen
Om de werkzaamheden rond de vernieuwbouw te kunnen uitvoeren, zijn diverse vergunningen nodig.

Bestemmingsplan herzien 
Om de bouw mogelijk te maken, was een herziening van het bestemmingsplan noodzakelijk. In maart 2019 bekrachtigde de Raad van State het besluit van de gemeenteraad en maakte daarmee het herziene bestemmingsplan onherroepelijk. In dit plan staan de ‘ruimtelijke spelregels’ waar Noordwest zich aan moet houden.  

Eerder hadden drie partijen (ANIMO/Stichting Milieu Belang Alkmaar, Stichting Red de Hout en bewonersvereniging Metiusgracht) beroep aangetekend bij de Raad van State. Grofweg zijn er de belangen van het ziekenhuis en haar patiënten en bezoekers (hoogwaardige en veilige zorg), de omwonenden (prettige woonomgeving), de verenigingen die zich hard maken voor het behoud van de monumenten (Huize Westerlicht en de Cadettenschool in volle glorie terugbrengen) en de belangengroepen die opkomen voor het omliggende terrein, de Alkmaarderhout. Noordwest is van mening dat het bouwplan zoals dat er nu ligt, recht doet aan alle belangen.

Omgevingsvergunningen en ontheffingen 
Noordwest heeft omgevingsvergunningen voor de nieuwbouw en Westerlicht aangevraagd plus de noodzakelijke ontheffingen in het kader van de Wet Natuurbescherming (Wnb). Deze ontheffing richt zich op de beschermde vleermuizen, die leven in enkele bomen binnen het beoogde bouwgebied (op het ziekenhuisterrein en een stukje Alkmaarderhout). In juni 2018 werd een ontheffing verleend voor asbestsanering en voorbereidende renovatie- en sloopwerkzaamheden in Huize Westerlicht. Deze werkzaamheden hebben inmiddels plaatsgevonden. In augustus 2019 werd de omgevingsvergunning voor de renovatie van Huize Westerlicht onherroepelijk. De werkzaamheden zijn inmiddels afgerond.

Monumenten 
Voor de monumenten – Huize Westerlicht en de Cadettenschool – geldt dat de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE) ook een belangrijke partij is in de vergunningverlening. De dienst heeft inmiddels positief geadviseerd over de plannen en het ontwerp van Huize Westerlicht.

Financiering 
In mei 2019 sloot Noordwest Ziekenhuisgroep de financieringsovereenkomst met de Europese Investeringsbank (EIB) en BNG Bank, met garantstelling door de gemeente Alkmaar voor een deel van de lening. Het investeringsprogramma betreft de verbouw van locatie Den Helder, de nieuwbouw eerste fase locatie Alkmaar, de bouw van een ondergrondse parkeergarage in Alkmaar, de renovatie van huize Westerlicht en de implementatie van het elektronisch patiëntendossier.  

A+ status 
Ter ondersteuning van het financieringstraject vroeg Noordwest een rating aan door de Amerikaanse kredietbeoordelaar Fitch. In juni 2018 leidde dit tot de publicatie ‘Noordwest krijgt A+ rating van kredietbeoordelaar Fitch’. 

Parkeren
In de eindsituatie zijn er voldoende parkeerfaciliteiten op het ziekenhuisterrein om in de parkeerbehoefte te voorzien.

Ondergronds 
Tijdens de eerste bouwfase wordt een ondergrondse parkeergarage aangelegd. Deze moet plaats bieden aan circa 200 auto’s. Eind januari 2019 stemde de Alkmaarse gemeenteraad unaniem in met de financiële bijdrage aan de bouwplannen van Noordwest, waaronder deze garage. Ondergronds parkeren draagt bij aan het verder vergroenen van het ziekenhuisterrein en het komt de ruimtelijke kwaliteit van het parkbos ten goede.  

Parkeren tijdens nieuwbouw 
Tijdens de eerste fase van de nieuwbouw vervalt een aantal parkeerplaatsen, omdat die als bouwplaats worden ingericht. Prioriteit is een goed alternatief realiseren voor patiënten, bezoekers en medewerkers in de avond- en nachtdienst.  In overleg met de gemeente Alkmaar is een tijdelijke parkeeroplossing overeengekomen. Eind maart 2019 stemde de Alkmaarse gemeenteraad hier unaniem mee in. De parkeeroplossing omvat: 

• parkeerplaatsen op het ziekenhuisterrein of de directe omgeving van het ziekenhuis voor patiënten en bezoekers 
• parkeerplaatsen in de directe buurt van het ziekenhuis voor Noordwest-medewerkers met spoed-, nacht-, avond- en weekenddiensten 
• invoering van betaald- en vergunninghoudersparkeren in de wijken rond het ziekenhuis in de vorm van de ‘goede-buur’-regeling, met gratis vergunningen voor bewoners 
• aanleg van een transferium bij Overstad en het AZ AFAS-stadion voor Noordwest-medewerkers (op afstand parkeren) 

Ten zuidwesten van het ziekenhuisgebouw in Alkmaar ligt Huize Westerlicht. Het monumentale pand uit 1932 deed van begin af aan dienst als ‘bejaardenhuis’. Voor veel Alkmaarders is Huize Westerlicht een begrip en velen hebben er herinneringen aan. Sinds 2004 is het gebouw in afwachting van een nieuwe bestemming – geen gemakkelijke opgave gezien de gedateerde indeling en inrichting. Inmiddels is het pand in oude glorie hersteld en heeft het een kantoor- en onderwijsfunctie met onder andere de Noordwest Academie. 

Rijksmonument
Huize Westerlicht, inclusief de voortuin, is een rijksmonument (net als de eveneens op het ziekenhuisterrein gelegen Cadettenschool). Het ontwerp dat Dok architecten maakte voor de renovatie is daarom met verschillende partijen afgestemd: de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, de Welstand- en monumentencommissie van de gemeente Alkmaar en de belangengroeperingen Adapt en Historische Vereniging Alkmaar. 

Dit zijn 3D-impressies van het positief ontvangen ontwerp voor de renovatie van de voorzijde (met vijver) en achterzijde van Huize Westerlicht: 

Ontwerp
Het ontwerp voor de renovatie omvatte de transformatie van het verzorgingshuis dat Huize Westerlicht was naar een kantoor- en onderwijsfunctie. Dit betekende dat er een ingrijpende modernisering nodig was. Het hoofdgebouw heeft een nieuwe indeling gekregen en is verduurzaamd. Originele details, zoals glas-in-loodramen, zijn zoveel als mogelijk behouden gebleven. Ook de karakteristieke gevel bleef intact. Evenals de zolder, een geliefd onderkomen van vleermuizen. 

Een van de meest in het oog springende veranderingen is de sloop van de zogenoemde westvleugel van het pand. Dit zorgt voor meer ruimte op het ziekenhuisterrein voor de nieuwbouw, waardoor deze minder het omliggende parkbos in hoeft te steken. Tevens maakt de sloop van de vleugel de groene verbinding tussen de Westerhout en de Voorhout over het terrein van Noordwest mogelijk. 

Werkzaamheden
In augustus 2019 verleende de gemeente Alkmaar de omgevingsvergunning voor de renovatie van Huize Westerlicht. Diezelfde maand startten de werkzaamheden. Noordwest contracteerde bouwbedrijf Heijmans voor de uitvoering hiervan. Heijmans heeft grote ervaring met renovatie van rijksmonumenten, zoals de restauratie van de oude polikliniek van het Groot Ziekengasthuis (GZG) in ’s-Hertogenbosch. Eind oktober 2020 rondde Heijmans de werkzaamheden in Huize Westerlicht af. De Provincie Noord-Holland kende voor de geslaagde renovatie een subsidie toe van €300.000. 

Bekijk in deze timelapsevideo de werkzaamheden tot juli 2020: 

De afweging om het ziekenhuis in Alkmaar te vernieuwen op de huidige locatie is zeer zorgvuldig gemaakt. Helaas bleek een ontwerp zonder impact op het omliggende groen niet haalbaar.  

Uitgangspunten ontwerp 
Tijdens de bouw blijft het ziekenhuis in bedrijf. Daarom moet er eerst meer worden bijgebouwd, voordat er delen van het huidige gebouw gesloopt kunnen worden. De ruimte om op het bestaande terrein bij te bouwen, is zeer beperkt. Daar komt bij dat het nieuw te bouwen deel een logische en voor de patiëntenzorg veilige aansluiting moet hebben bij de bestaande bouw, zowel nu als na de verdere uitvoering van de nieuwbouw. Bij het maken van de plannen is gekeken welke ziekenhuisfuncties dicht bij elkaar gesitueerd moeten worden. Zo moeten bijvoorbeeld de verloskamers dichtbij de operatiekamers liggen. Daarnaast moeten bijvoorbeeld verpleegafdelingen een bepaald minimum aantal patiënten kunnen huisvesten om het personeel daar verantwoord in te zetten voor het leveren van hoogwaardige en veilige zorg. Bovenstaande leidt ertoe dat een bouwlaag een specifieke oppervlakte moet hebben. De combinatie van de beperkte vrije ruimte op het eigen terrein, de noodzaak om goede verbinding tussen de bouwdelen te realiseren en de minimale oppervlakte van bouwlagen maakt dat een beperkt deel van het nieuwe gebouw een stukje het parkbos insteekt. Als we een mogelijkheid hadden gezien om uit de Alkmaarderhout te blijven, hadden we dat natuurlijk gedaan.

Impact op de Alkmaarderhout 
Op onderstaande plattegrond is de locatie van de nieuwbouw (lichtgrijs) goed te zien. Momenteel ligt hier een parkeerterrein van het ziekenhuis (P8), een deel van de te slopen vleugel van Huize Westerlicht en een strook Alkmaarderhout. 

De roze stippellijn is de huidige erfgrens van het ziekenhuis. Het gearceerde gedeelte op de plattegrond geeft het zogenoemde ‘gebruiksgebied’ aan dat in het herziene bestemmingsplan is opgenomen. Dit is het parkbos dat we maximaal voor de nieuwbouw mogen gebruiken. Het is opgedeeld in 800 m2 voor de toerit van de ambulance en 4300 m2 voor het gebouw zelf en de inrichting en ontsluiting van het terrein. Omdat het ontwerpen doorging tijdens de procedure rond het bestemmingsplan, is de bebouwing uiteindelijk kleiner dan het gebruiksgebied. We zijn erg blij dat er zodoende ook minder bomen hoeven wijken. In de plattegrond is met donkergroen het gebied aangeduid dat daadwerkelijk noodzakelijk is voor de bouw. 

Om verlies van groen zoveel mogelijk te beperken, proberen we bomen te verplaatsen in plaats van te kappen. Om per boom de juiste afweging te maken, hebben alle bomen in het gebruiksgebied een ‘bomenpaspoort’ gekregen met eigenschappen als leeftijd, soort, kwaliteit/gezondheid, prognose levensduur en de eventuele aanwezigheid van fauna. Uit dit onderzoek blijkt dat 19 bomen in aanmerking komen voor verplaatsing naar een compensatiegebied (zie kaart). We kunnen niet voorkomen dat we op het ziekenhuisterrein 74 bomen en in de Alkmaarderhout 35 bomen moeten kappen. 

Afbeelding: Overzichtskaart met erfgrens en compensatiegebieden (klik om te vergroten). 

Groencompensatie 
Groen dat niet kan worden behouden zal 1 op 1 (in vierkante meters (onder)beplanting en aantal bomen) worden gecompenseerd. Dus wat op de ene plek verdwijnt komt op een andere plek op het ziekenhuisterrein terug. Daarbij gaat het om kwalitatieve compensatie; als een grote boom moet wijken, komt er een grote boom voor terug. In het bestemmingsplan is afgesproken wat de kaders hiervoor zijn. 

De compensatiegebieden zijn roze en oranje gearceerd op bovenstaande kaart:  

• roze: betreft de herinrichting van parkeerplaats P5. Naar verwachting worden de bomen en struiken hier in het najaar van 2024 geplant 
• oranje: betreft de locatie van de voormalige zusterflat (aan de kruising Metiusgracht-Wilhelminalaan). Deze herinrichting volgt na de ingebruikname van nieuwbouw fase 1  

We begrijpen dat het tegenstrijdig klinkt dat er eerst bomen moeten wijken en er daarna groen bij komt. Dat we een gering stukje de Alkmaarderhout in gaan met de nieuwbouw, volgt uit de hierboven beschreven uitgangspunten voor het ontwerp. Helaas kunnen we deze niet loslaten. Als we een mogelijkheid hadden gezien om uit de Alkmaarderhout te blijven, hadden we dat natuurlijk gedaan. 

Verdere vergroening  
Het ziekenhuisgebouw in Alkmaar is in de eindfase 30% kleiner dan de huidige bebouwing. Dit is mogelijk door zeer efficiënt en compact te bouwen en gebruik te maken van de nieuwe ontwikkelingen in de zorg. Door deze teruggang in vloeroppervlakte én de aanleg van een ondergrondse parkeergarage, wordt uiteindelijk meer ruimte voor groen op het ziekenhuisterrein gecreëerd. 

De bestaande monumentale gebouwen komen na de vernieuwbouw beter tot hun recht omdat ze los op het terrein zijn gesitueerd. In de eindfase worden er groene verbindingen gerealiseerd over het ziekenhuisterrein. Hiermee wordt het groen van de Alkmaarderhout voor en achter het ziekenhuis aan elkaar verbonden. Het ziekenhuisterrein zal 24/7 openbaar toegankelijk zijn.    

Woningen en grondwater 
In 2018 heeft de schouw van woningen en een grondwatermonitoring plaatsgevonden. Dit betrof 0-metingen. Tijdens de bouw wordt de impact van de werkzaamheden op de omliggende woningen in de gaten gehouden. Ook is het belangrijk om de grondwaterstand over een langere periode te weten, omdat deze door bouwwerkzaamheden kan veranderen. Wanneer het peil ineens sterk verandert, zonder dat er maatregelen worden getroffen, kan er wateroverlast in de omgeving ontstaan of kunnen bomen en planten er last van hebben (bij een laag peil). 

In nieuwbouw fase 1 bevinden zich 105 standaard eenpersoons patiëntenkamers. Patiënten, bezoekers en medewerkers kunnen dit kamertype alvast zelf ervaren in de zogenoemde ‘mock-up’. Deze model patiëntenkamer op ware grootte staat sinds juni 2023 op de begane grond van Noordwest locatie Alkmaar.

Feedback
Tot april 2024 kon iedereen opmerkingen en suggesties op de mock-up doorgeven. Deze feedback heeft tot aanpassingen in het ontwerp geleid, waarvan de belangrijkste vermeld staan in onderstaande interactieve 3D-foto. Bureau vernieuwbouw bedankt iedereen voor het meedenken!

Bekijk mock-up eenpersoons patiëntenkamer Noordwest (via matterport.com)

Planning eerste bouwfase 

• Ga naar ontwerp
• Ga naar omgeving
• Ga naar bouwfase
• Ga naar bestemmingsplan
  

Ontwerp